Мануфактура — еңбек бөлінісіне негізделген бірлестік. Мануфактура өндіріс үдерісін ұйымдастыру нысаны ретінде Батыс Еуропа елдерінде 16 ғасырдың ортасынан 18 ғасырдың соңғы ширегіне дейін үстемдік құрды. Мануфактураның екі жолы болды. Олардың бірі — түрлі мамандықтағы қолөнершілерді бір шеберханаға біріктіру. Екіншісі — бір мамандықтағы қолөнершілерді ортақ шеберханаға біріктіріп, олардың арасында еңбекті бөлісу.